Borsuk europejski – niedoceniany inżynier ekosystemu

Zwierzęta poprzez relacje troficzne i nietroficzne oraz sposób, w jaki kształtują środowisko abiotyczne, oddziałują na rośliny – ich wzrost, śmiertelność, rozprzestrzenianie się itd. Studiowanie ekologii zwierząt nie jest więc niczym niezwykłym w pracy botanika. Badania tego typu podejmowane są w naszym Instytucie od lat, a ich szczególnym obiektem stał się ostatnio borsuk europejski Meles meles L.

Borsuk to największy krajowy przedstawiciel rodziny łasicowatych Mustelidae. Występuje na terenie całej Polski. Zamieszkuje głównie lasy, od borów sosnowych po żyzne grądy i górskie świerczyny, ale można go spotkać także w śródpolnych zagajnikach i na terenach podmiejskich. Atrybutem borsuka jest umiejętność budowy rozległych i skomplikowanych systemów nor, z wieloma wejściami, korytarzami i komorami. Pełnią one wielorakie funkcje: są miejscem dziennego schronienia (borsuk prowadzi nocny tryb życia), zimowania, wychowywania młodych. Poprzez kopanie nor borsuk tworzy nowe mikrosiedliska cechujące się brakiem ściółki, a nawet całego poziomu organicznego, zakłóconym profilem glebowym i urozmaiconą mikrorzeźbą terenu (gleba z głębszych poziomów jest wynoszona na powierzchnię i usypywana w formie kopców). Oferują one warunki do rozwoju innych gatunków roślin niż te występujące w niezaburzonych fragmentach lasu. Odmienność składu gatunkowego roślinności pojawiającej się na norowiskach jest dodatkowo wzmacniana poprzez endozoochoryczne rozsiewanie w tych miejscach drzew i krzewów, których owoce wchodzą w skład diety borsuka.

Najnowsza praca przeglądowa opublikowana w czasopiśmie Animals, która powstała przy udziale naukowców z naszego Instytutu (Łukasza Piechnika i Barbary Seget), przedstawia borsuka europejskiego jako inżyniera ekosystemu, którego obecność w lasach może znacząco podnieść ich różnorodność biologiczną i przyrodnicze walory. Autorzy nie tylko podsumowują dotychczasową wiedzę na temat roli, jaką borsuk odgrywa w ekosystemie leśnym, ale także dokonują przeglądu jego statusu prawnego na terenie 41 państw europejskich. Okazuje się, że status ten jest bardzo zróżnicowany – od ochrony ścisłej (17 państw), z miejscem w czerwonej księdze, po brak ochrony (24 państwa), z miejscem na liście gatunków łownych i z różnej długości okresem legalnego odstrzału. Według autorów należy rozważyć zwiększenie poziomu ochrony borsuka (głównie poprzez ograniczenie intensywności odstrzału), aby wykorzystać w pełni potencjał tego gatunku w naturalizacji ekosystemów przekształconych i/lub użytkowanych przez człowieka.

Zobacz źródłowy artykuł:

Kurek P., Piechnik Ł., Wiatrowska B., Ważna A., Nowakowski K., Pardavila X., Cichocki J., Seget B. 2022. Badger Meles meles as ecosystem engineer and its legal status in Europe. Animals 12: 898. DOI

Borsuk europejski (Meles meles).
Foto: Damian Kuzdak.

Borsuk europejski (Meles meles).
Foto: Damian Kuzdak.

Wejście do nory borsuka.
Foto: Blanka Wiatrowska.