Nie betonujmy miast – zachowajmy miejsca występowania rzadkich i ciekawych gatunków roślin na obszarze Krakowa

Ochrona i umiarkowane użytkowanie różnorodności biologicznej na terenach miast polega na podejmowaniu takich działań gospodarczych, które zapewnią warunki dla życia człowieka przy jednoczesnym zadbaniu o przetrwanie innych organizmów żywych, w tym nawet pospolitych czy synantropijnych. Zrównoważony rozwój miast powinien uwzględniać zachowanie rezerwuarów różnorodności w postaci terenów "zielonych" oraz ekologiczne kryteria ich kształtowania.

Wbrew powszechnym wyobrażeniom o mieście, jako terenie z jednolicie intensywną zabudową mieszkalną i przemysłową, w jego obrębie można odkryć obszary wartościowe przyrodniczo, tj. zróżnicowane pod względem siedliskowym i zamieszkiwane przez interesujące gatunki roślin i zwierząt. Potwierdziły to między innymi badania przeprowadzone w ostatnim czasie na terenie Krakowa przez pracowników IB PAN, podczas których znaleziono nowe stanowiska rzadkich i/lub zagrożonych gatunków roślin: Gagea minima (Liliaceae), Stellaria pallida (Caryophyllaceae) oraz Botrychium lunaria (Ophioglossaceae).

Jednym z ciekawszych miejsc na mapie Krakowa jest użytek ekologiczny "Dolina Potoku Olszanickiego – Łąki Olszanickie", położony w zachodniej części miasta, w dzielnicy VII Zwierzyniec. Według opracowania florystyczno-fitosocjologicznego wykonanego przez pracowników IB PAN na jego obszarze znajdują się cenne przyrodniczo zbiorowiska wilgotnych łąk Cirsietum rivularis i Scirpetum sylvatici oraz szuwarów Caricetum rostratae. Głównymi zagrożeniami dla zachowania walorów tego miejsca są sukcesja naturalna i degradacja zbiorowisk, będące wynikiem zaprzestania ekstensywnego użytkowania łąk i postępującej ekspansji inwazyjnych gatunków nawłoci: Solidago gigantea i S. canadensis. Aspektem podnoszącym wartość badanego użytku ekologicznego jest jego lokalizacja w obrębie jednego z tzw. korytarzy przewietrzania miasta, biegnącego od zachodu do centrum, które zostały wskazane w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa z 2014 r. Położenie geograficzne Krakowa w dolinie Wisły i osłonięcie wzgórzami od południa, północy i zachodu przyczynia się do powstania specyficznych warunków klimatycznych, charakteryzujących się m.in. częstymi inwersjami temperatury powietrza i słabą poziomą oraz pionową wentylacją naturalną, co w znacznym stopniu pogarsza stan powietrza w mieście. Ochrona naturalnych zbiorowisk roślinnych na terenie użytku i ograniczenie procesu urbanizacji pozwoli na zachowanie ciągłości jednego z głównych kanałów transportu i wymiany powietrza w Krakowie, tym samym bezpośrednio wpływając na jakość życia jego mieszkańców.

W obrębie granic administracyjnych miasta Krakowa usytuowanych jest w sumie 15 użytków ekologicznych chroniących zbiorowiska naturalne i półnaturalne, m.in. łęgi olszowe, grądy, łąki świeże, podmokłe, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe oraz murawy kserotermiczne. Tereny te pełnią istotną rolę ostoi różnorodności biologicznej, będąc miejscem bytowania i rozrodu wielu rzadkich i zagrożonych gatunków zwierząt, przede wszystkim ptaków i płazów, występujących w dolinach Wisły, potoku Prądnika, czy rzeki Bibiczanki, oraz owadów związanych ze zbiornikami wodnymi i murawami kserotermicznymi. Zachęcamy do odwiedzenia tych ciekawych zakątków Krakowa, gdzie wciąż jeszcze zachowała się naturalna przyroda.

Zobacz artykuły źródłowe:

Nikel A., Szczepaniak M. 2020. Flora i zbiorowiska roślinne użytku ekologicznego "Dolina Potoku Olszanickiego – Łąki Olszanickie" w Krakowie. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 27: 585–613. DOI

Paul W. 2020. Stellaria pallida (Caryophyllaceae) – nowe znalezisko dla flory Krakowa i skrajnie wschodnie współczesne stanowisko w Polsce. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 27: 671–676. DOI

Szczepaniak M., Nikel A., Paul W., Musiał L., Nęcka B. 2020. Charakterystyka występowania i stan zagrożenia Gagea minima (Liliaceae) na terenie miasta Krakowa. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 27: 567–584. DOI

Zarzyka-Ryszka M., Ryszka P. 2020. Nowe stanowisko Botrychium lunaria (Ophioglossaceae) w Krakowie na tle danych historycznych. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 27: 647–654. DOI

Zbiorowisko szuwarowe Caricetum rostratae występujące na obszarze użytku ekologicznego "Dolina Potoku Olszanickiego – Łąki Olszanickie".
Foto: A. Nikel.

Tablica informacyjna dla użytku ekologicznego "Dolina Potoku Olszanickiego – Łąki Olszanickie".
Foto: M. Szczepaniak

Gagea minima (Liliaceae).
Foto: W. Paul.

Stellaria pallida (Caryophyllaceae) – kwiaty klejstogamiczne i owoce.
Foto: W. Paul.

Botrychium lunaria (Ophioglossaceae).
Foto: W. Paul.