Zagadka pochodzenia udomowionych koni rozwiązana! – nowa publikacja w Nature

Gdzie i kiedy po raz pierwszy udomowiono konie? Najnowsze badania opublikowane na łamach prestiżowego Nature wskazują, że nastąpiło to na stepach pontyjsko-kaspijskich, na Północnym Kaukazie, około 2200 lat p.n.e. Stąd w następnych stuleciach udomowione konie rozprzestrzeniły się w Azji i Europie, dając początek współczesnym rasom hodowlanym.

Odkrycia dokonał międzynarodowy zespół 162 naukowców, specjalizujących się w archeologii, paleogenetyce i językoznawstwie, kierowany przez prof. Ludovica Orlando, paleogenetyka z Centre for Anthropobiology and Genomics of Toulouse (CNRS/Université Toulouse III – Paul Sabatier). W gronie badaczy znaleźli się pracownicy Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN: dr Tomasz Suchan, który odbywał staż w ramach programu Marie Curie-Skłodowska w laboratorium prof. L. Orlando, oraz dr Magdalena Moskal-del Hoyo.

Naukowcy zsekwencjonowali 273 genomy dawnych koni rozsianych po całej Eurazji i porównali je z danymi z dzisiejszych populacji. Tą drogą potwierdzili, że Eurazja była niegdyś zamieszkiwana przez genetycznie odrębne populacje dzikich koni. Pomiędzy 2200 a 2000 p.n.e. doszło do kluczowej zmiany: jeden profil genetyczny, wcześniej ograniczony do stepów północnego Kaukazu, zaczął rozprzestrzeniać się poza swój rodzimy region, zastępując w ciągu kilku stuleci wszystkie populacje od Atlantyku po Mongolię. Dane genetyczne świadczą o demograficznej eksplozji tego gatunku w tym okresie, nie mającej sobie równych na przestrzeni ostatnich 100 tys. lat. Naukowcy odkryli ponadto dwie uderzające różnice między genomem tego konia a pozostałymi populacjami: jedna jest powiązana z bardziej uległym zachowaniem, a druga wskazuje na silniejszy kręgosłup. Cechy te zapewniły zwierzętom sukces w czasach, gdy podróże konne stawały się "globalne".

Wyniki badań prowadzą do wniosku, że migracje ludów indoeuropejskich ze stepów do Europy w trzecim tysiącleciu p.n.e., łączone z kulturą grobów jamowych, nie mogły opierać się na koniu, ponieważ jego udomowienie i dyfuzja nastąpiły później, tj. w tym samym czasie, co rydwany szprychowe związane z kulturą Sintaszta-Pietrovka i języki indoirańskie. Te nowe odkrycia pokazują, jak ważne jest uwzględnienie historii zwierząt w badaniach migracji ludzi i kształtowania się związków międzykulturowych.

Źródłowy artykuł:

Librado P., Khan N., Fages A., Kusliy M.A., Suchan T., Tonasso-Calvière L., Schiavinato S., Alioglu D., Fromentier A., Perdereau A., Aury J.-M., Gaunitz C., Chauvey L., Seguin-Orlando A., Der Sarkissian C., Southon J., Shapiro B., Tishkin A.A., Kovalev A.A., Alquraishi S., Alfarhan A.H., Al-Rasheid K.A.S., Seregély T., Klassen L., Iversen R., Bignon-Lau O., Bodu P., Olive M., Castel J.-C., Boudadi-Maligne M., Alvarez N., Germonpré M., Moskal-del Hoyo M., Wilczyński J., Pospuła S., Lasota-Kuś A., Tunia K., Nowak M., Rannamäe E., Saarma U., Boeskorov G., Lōugas L., Kyselý R., Peške L., Bălășescu A., Dumitrașcu V., Dobrescu R., Gerber D., Kiss V., Szécsényi-Nagy A., Mende B.G., Gallina Z., Somogyi K., Kulcsár G., Gál E., Bendrey R., Allentoft M.E., Sirbu G., Dergachev V., Shephard H., Tomadini N., Grouard S., Kasparov A., Basilyan A.E., Anisimov M.A., Nikolskiy P.A., Pavlova E.Y., Pitulko V., Brem G., Wallner B., Schwall C., Keller M., Kitagawa K., Bessudnov A.N., Bessudnov A., Taylor W., Magail J., Gantulga J.-O., Bayarsaikhan J., Erdenebaatar D., Tabaldiev K., Mijiddorj E., Boldgiv B., Tsagaan T., Pruvost M., Olsen S., Makarewicz C.A., Valenzuela Lamas S., Albizuri Canadell S., Nieto Espinet A., Iborra M.P., Lira Garrido J., Rodríguez González E., Celestino S., Olària C., Arsuaga J.L., Kotova N., Pryor A., Crabtree P., Zhumatayev R., Toleubaev A., Morgunova N.L., Kuznetsova T., Lordkipanize D., Marzullo M., Prato O., Bagnasco Gianni G., Tecchiati U., Clavel B., Lepetz S., Davoudi H., Mashkour M., Berezina N.Ya., Stockhammer P.W., Krause J., Haak W., Morales-Muñiz A., Benecke N., Hofreiter M., Ludwig A., Graphodatsky A.S., Peters J., Kiryushin K.Yu., Iderkhangai T.-O., Bokovenko N.A., Vasiliev S.K., Seregin N.N., Chugunov K.V., Plasteeva N.A., Baryshnikov G.F., Petrova E., Sablin M., Ananyevskaya E., Logvin A., Shevnina I., Logvin V., Kalieva S., Loman V., Kukushkin I., Merz I., Merz V., Sakenov S., Varfolomeyev V., Usmanova E., Zaibert V., Arbuckle B., Belinskiy A.B., Kalmykov A., Reinhold S., Hansen S., Yudin A.I., Vybornov A.A., Epimakhov A., Berezina N.S., Roslyakova N., Kosintsev P.A., Kuznetsov P.F., Anthony D., Kroonen G.J., Kristiansen K., Wincker P., Outram A., Orlando L. 2021. The origins and spread of domestic horses from the Western Eurasian steppes. Nature 598: 634–640. DOI

Zobacz także stronę internetową projektu.

Kazachski rolnik chwytający konie w północno-środkowym Kazachstanie.
Foto: Dzięki uprzejmości: Ludovic Orlando / CAGT / CNRS Photothèque.

Figurka konia magdaleńskiego z Duruthy we Francji. Abbaye d'Artous. Zbiory Departamentu Landy.
Foto: Ludovic Orlando.